Çocuklarda Şeker Hastalığı

Çocukluk çağında tip 1 diyabetes mellitus en sık görülen şeker hastalığı türüdür. Tip 2 diyabet ve genetik diyabet daha az sıklıkla görülmektedir.

Tip 1 Diyabet Nedir?

Tip 1 diyabet, pankreasın insülin hormonunu yeterince üretemediği otoimmün bir hastalıktır. Bu durumda vücut, kan şekerini düzenleyemez ve dışarıdan insülin takviyesi gerekir.

Tip 2 Diyabet Nedir?

Tip 2 diyabet, sağlıksız beslenme, karın bölgesinde yağlanma, obezite ve sedanter yaşam koşullarının sonucunda oluşan bir durumdur. Dokularda insüline etkisine karşı direnç vardır. Genellikle ailede tip 2 diyabetli birey öyküsü vardır.

Çocuklarda diyabet hakkında sık karşılaştığım sorulara yanıt vermeye çalışacağım;  

Diyabet Engellenebilir mi?

Tip 1 diyabet için henüz kabul edilmiş bir önleyici tedavi yoktur. Ancak obezite ve sedanter yaşam koşullarının en önemli risk faktörü olduğu tip 2 diyabet yaşam tarzı değişikliği ile engellenebilir.

Diyabet kaç yaşında başlar?

Tip 1 diyabet ilk 6 ay hariç çocukluk çağı boyunca her yaşta ortaya çıkabilir. Tip 2 diyabet daha çok erişkin yaşlarında başlar, çocuklarda nadir olmakla birlikte ergenlik sonrasında ortalama 12-13 yaşında ortaya çıkar.

Tip 1 Diyabetli Bir Çocuğun Pankreası Çalışmıyor mu?

Bu bilgi doğru değildir, pankreasın çok sayıda görevi ve sindirim enzimleri de dahil ürettiği çok sayıda hormon vardır. İnsülin bu hormonlardan sadece birisidir. Tip 1 diyabetli bir olguda sadece pankreasta insülin üretiminde bir sorun vardır.

İnsülin Bağımlılık Yapar mı Kullanmasak olur mu?

Hayır, insülin bağımlık yapmaz. İnsülin hayati bir hormondur ve zaten vücut tarafından sürekli üretilmektedir. Tip 1 diyabetli çocukların mutlaka insülin kullanması gereklidir.

Tip 1 Diyabet Ameliyat veya Hap ile Tedavi Edilebilir mi?

Hayır, tip 1 diyabetli çocuklar için hap veya ameliyat bir seçenek değildir.

Tip 1 Diyabet Kök Hücre Nakli ile Tedavi Edilebilir mi?

Bu konuda umut verici çalışmalar olmak ile birlikte, henüz kök hücre nakli tip 1 diyabet için bir tedavi seçeneği değildir.

Tip 1 Diyabette Günde Tek veya 2 kez İnsülin Kullanmamız Yeterli Olur mu?

Hayır, tip 1 diyabetin her ana öğün öncesi kısa ve hızlı etkili insülin ile günde bir kez uzun ve yavaş etkili insülin kullanılmalıdır.

Tip 1 Diyabet ve Teknoloji

Son yıllarda devamlı kan şekeri ölçümü yapan sensör ve insülin infüzyonu yapan insülin pompaları teknolojilerinde çok hızlı ilerlemeler olmuştur. Devamlı kan şekeri ölçümü yaparak ölçüm sonuçlarını bildiren sistemler yani sensörler parmaktan kan şekeri ölçüm sıklığını azaltarak yaşam kalitesine olumlu etki yapmanın yanında, hipoglisemi yani düşük kan şekeri sıklığını belirgin oranda azaltmaktadır. Ayrıca kan şekeri kontrolüne de olumlu katkı yapmaktadır. İnsülin pompaları kablolu ve kablosuz olmak üzere iki türde bulunmaktadır. Kan şekeri kontrolünde; hedef aralıkta geçirilen zamanda, anlamlı artış yanında hipoglisemi sıklığını da azaltmaktadırlar.  

 

Tip 1 Diyabette Bilinmesi Gereken Kavramların Bazıları*

Beta hücresi: Pankreasta bulunur ve insülin salgılayan hücrelerdir.

Bolus insülin: Yemekte alınan karbonhidrat miktarına göre değişen ve yemek sonrası kan şekerini normal sınırların içinde tutmak için gerekli insülindir. Bolus etkili insülinler kısa ve hızlı etkili insülinlerdir. Bolus insülinler ayrıca yüksek kan şekerlerini düşürmek için de kullanılır.

Bolus insülin uygulama zamanı: Öğünden genel olarak 10-20 dakika önce uygulanmalıdır. Örneğin; öğün öncesi kan şekeri 100 mg/dl ise 10 dk önce, 150 mg/dl ise 15 dk önce yapılması uygun olacaktır.

Bazal insülin: Açlık dönemlerinde de salgılanan (örneğin gece boyu), karaciğerde glikojen şeklinde depolanmış glukozun ortama saçılmasını yani glikojenin yıkılmasını engelleyen insülindir. Bazal etkili insülinler uzun ve yavaş etkilidir.

Bazal insülin uygulama zamanı: Günde tek doz (nadiren 2 doz) olarak günün aynı saatinde uygulanmaları gerekir.

Hedef kan şekeri: Genel olarak 100-120 mg/dl olarak kabul edilir.

Hedef aralık: 70-180 mg/dl aralığı olarak kabul edilir.

Hedef aralıkta geçirilen zaman: Kan şekerinin 70-180 mg/dl aralığında kaldığı süreyi tanımlar. Sensör var ise bu bilgiye ulaşılabilir ve genel olarak %70 ve üzerinde olması istenir.

İnsülin duyarlılık faktörü (İDF): Bir ünite hızlı etkili (bolus insülin) insülinin kan şekerini kaç mg/dl düşürdüğünü gösterir. Genel olarak ‘1800/toplam günlük insülin dozu’ formülü ile hesaplanır.

Karbonhidrat sayımı: Kısaca tanımlamak gerekirse öğünde tüketilen karbonhidrat miktarına göre bolus insülin dozunun belirlenmesidir.

*Diyabet eğitiminiz sırasında sağlık ekibiniz tarafından bu kavramlar sizinle paylaşılacaktır.