Adölesanlarda Polikistik Over Sendromu (PKOS) ve Hirsutizm
Polikistik Over Sendromu (PKOS), erişkin dönem dışında ergenlik dönemindeki kız çocuklarında da görülebilen hormonal bir bozukluktur. PKOS, adet düzensizliklerine, hormon seviyelerinde dengesizliklere ve bununla ilişkili şikayetlere (tüylenme artışı, akne gibi) neden olabilir.
Ergenlerde PKOS'un Belirtileri Nelerdir?
- Adet düzensizlikleri: Adetlerin seyrek olması (örneğin, yılda 8'den az adet görme) veya adetlerin tamamen kesilmesi. Ancak burada kritik nokta menstrüel periodların ilk yıllarında (özellikle de ilk 2 yıl) adet düzensizliklerinin çoğu zaman fizyolojik olmasıdır.
- Aşırı tüylenme (hirsutizm): Yüz, göğüs, karın ve sırt gibi bölgelerde erkek tipi kıllanma. Bir miktar tüylenme artışı fizyolojik olabilir ancak bunun ötesindeki artışlar değerlendirilmelidir.
- Cilt problemleri: Tedaviye dirençli akneler bazen PKOS’un bir parçası olabilir.
- Ultrasonografik incelemede adölesan dönemde overlerin polikistik görünmesi çoğu fizyolojik bir durumdur.
- PKOS çoğunlukla obezite ve metabolik sendromun bir parçasıdır ve buna ait klinik bulgular (ağırlık artışı, karın bölgesinde yağlanma, ciltte kıvrım yerlerinde koyulaşma gibi) tabloya eşlik edebilir.
Hirsutizm Nedir ve Neden Olur?
Hirsutizm, erkek tipi kıllanma (yüz, göğüs, karın, sırt ve uyluk bölgelerinde) olarak tanımlanabilir bazen androjen düzeylerinin yükselmesine bağlı olabileceği gibi hormon düzeyleri normal olduğu halde de gelişebilmektedir. PKOS, hirsutizmin en yaygın nedenlerinden biridir.
PKOS'un Nedenleri ve Risk Faktörleri
PKOS'un kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik ve çevresel faktörlerin rol oynadığı düşünülmektedir. Genetik yatkınlık bir risk faktörü olabilir ancak en önemli çevresel risk faktörü obezite, karın bölgesindeki yağlanma ve insülin direncidir.
PKOS ve Hirsutizm Nasıl Teşhis Edilir?
PKOS teşhisi, ergenlik dönemindeki kız çocuklarında dikkatli bir değerlendirme gerektirir. Teşhis için aşağıdaki adımlar izlenir:
- Klinik değerlendirme: Adet düzensizlikleri, aşırı tüylenme ve diğer semptomların değerlendirilmesi. Burada en önemli nokta klinik bulguların fizyolojik geçici durumlardan ayırt edilmesidir.
- Hormon testleri: Androjen seviyeleri, insülin direnci ve diğer hormonların ölçülmesi. PKOS tablosunu taklit edebilen böbrek üstüne bezine ait hastalıkların (geç başlangıçlı adrenal hiperplazi gibi) ayırt edilmesi gereklidir.
PKOS ve Hirsutizm Nasıl Tedavi Edilir?
PKOS ve hirsutizm tedavisi, semptomları hafifletmeye ve uzun vadeli komplikasyonları önlemeye yöneliktir. Tedavi seçenekleri şunları içerir:
- Yaşam Tarzı Değişiklikleri:
- Sağlıklı beslenme: Düşük glisemik indeksli besinler, insülin direncini azaltmaya yardımcı olur.
- Düzenli egzersiz: Kilo kontrolü ve insülin direncinin azaltılması için önemlidir.
- Kilo yönetimi: Fazla kilolu çocuklarda kilo kaybı, semptomları önemli ölçüde hafifletebilir.
- İlaç Tedavisi:
- Doğum kontrol hapları: PKOS yönetiminde risk/yarar dengesi gözeterek gereken durumlarda kullanılabilir.
- Anti-androjen ilaçlar: Sık olmamakla birlikte tercih edilebilecek ilaçlardır.
- Metformin: PKOS’un medikal tedavisinde yararlı olabilecek görece yan etkisi daha az olan bir ilaçtır.
- Kozmetik Tedaviler:
- Lazer epilasyon, yoğunlaştırılmış atışlı ışık (Intense pulsed light (IPL)), ağda veya tüy dökücü kremler. Mevcut literatür bilgileri lazer epilasyon ve IPL’nin adölesan dönemde hirsutizm tedavisinde etkin bir yöntem olabileceğini desteklemektedir.
